پیدایش الگوهای شمعی ژاپنی
در قرن هفدهم یک ژاپنی به نام مانیسا هما دریافت که با استفاده از گذشته قیمت، می تواند حرکت های آتی قیمت را در بازار برنج پیش بینی کند و با استفاده از پیوستگی قیمت و تکرار الگوهای آن فقط با در نظر گرفتن این الگوها به ثروتی افسانه ای دست یافت. بعدها یافته های او پایه ای شد در تحلیل تکنیکال که امروز یکی از مهمترین مباحث تحلیل تکنیکال محسوب می شود که الگوهای شمعی ژاپنی یا کندل استیک گفته می شود.
دسته بندی الگوهای کندل استیک
الگوهای کندل استیک شامل سه دسته هستند
- الگوهای تک کندلی
- الگوهای دو کندلی
- الگوهای سه کندلی
قبل از بررسی الگوها به یادآوری ساختار کندل ها می پردازیم.
ساختار یک کندل
در مورد کندل ها چند شاخص داریم، نقطه High یا بالاترین قیمت دوره، Low یا پایینترین قیمت دوره، Open یا قیمت باز شدن دوره و Close یا قیمت بسته شدن دوره. در کندل صعودی Open پایینتر از Close قرار دارد و حجم بیشتر اردرهای خرید باعث افزایش قیمت و رشد آن شده است ولی در کندل نزولی Open بالاتر از Close قرار دارد و حجم بیشتر اردرهای فروش باعث کاهش قیمت و افت آن شده است (شکل ۱).
شکل ۱: کندل استیک
اندازه بدنه کندل احساسات و جهت غالب بازار را مشخص می کند.
تفسیر یک کندل
برای تفسیر یک کندل ابتدا مطابق شکل ۲ آن را به ۳ قسمت مساوی تقسیم میکنیم.
شکل ۲: تفسیر یک کندل
بسته شدن قیمت در دوره زمانی مربوط به کندل اهمیت زیادی در ترجمه زبان کندل دارد. بسته شدن کندل در ناحیه ۱ قدرتمندی خریداران، در ناحیه ۳ قدرتمندی فروشندگان و در ناحیه ۲ تقابل طرفین را نشان میدهد.
الگوهای کندلی به دلیل ساختار معنادار و لحظه ای رفتار قیمت، امکان تفسیر قیمت در هر کندل و احتمال تغییر روند یا ادامه آن را برای ما مهیا می کنند. کندل بهترین فرم برای درک رفتار قیمت است. مهمترین نشانه های تغییر روند، ابتدا در الگوهای کندلی نمایان می شوند که به آن الگوهای تغییر روند می گویند و سایر نتیجه گیری های تغییر روند حکم تفسیر و تحلیل ما را دارند.
انواع کندل و تفسیر آنها
شکل ۳: انواع کندل
کندل بسته به سایز بدنه و سایه مطابق شکل ۳ شامل چند نوع است:
کندل توپر با بدنه بلند: این کندل نشان دهنده رشد یا افت واضح در این دوره است و سایه های نه چندان بلند نشان می دهند که نوسان زیادی ندارد و اکثر معامله گران بسته به رنگ کندل بر رشد یا افت قیمت توافق دارند.
کندل توپر با بدنه کوچک و سایه های کوچک: این کندل نشان می دهد که رشد یا افت زیادی را شاهد نیستیم و بیشتر نشان دهنده خسته بودن یا استراحت قیمت است و سایه ها هم نشان می دهد که نوسان شدیدی حاکم نیست.
کندل بدون بدنه با سایه های کوچک: در این کندل نقطه باز شدن و بسته شدن یکی است و سایه های کوچک نشان میدهد که هیچ روندی نداریم و نوسان زیادی هم نداشتیم پس با یک بازار آرام روبرو هستیم.
کندل بدون بدنه با سایه های بزرگ: مثل کندل بدون بدنه با سایه های کوچک است ولی نوسانات زیادی را در قیمت داشته و بازار نوسانی و سردرگم بوده است.
این طبقه بندی بر اساس سایز بدنه و سایه می تواند در تفسیر کندل و مرتبط کردن انواع آن به هم کمک زیادی به ما نماید.
پس می توانیم به صورت خلاصه بگوییم:
بدنه بزرگتر = روند قویتر
بدنه کوچکتر = روند کنونی ضعیفتر (قیمت در حال استراحت یا تغییر جهت)
سایه بزرگتر = نوسان بیشتر، سردرگمی بیشتر
سایه کوچکتر = نوسان کمتر، سردرگمی کمتر
الگوهای قیمت بر اساس محل قرار گرفتن بدنه در سه ثلث کندل تعیین می شوند، پس محل قرار گرفتن بدنه در کندل مهمترین نکته در ترجمه زبان کندل های تکی است. بنابراین نتایج زیر را داریم:
کندل توپر با بدنه بلند = بازار روند دار و قوی
کندل توپر با بدنه کوچک و سایه های کوچک= کم شدن سرعت قیمت و ضعیف شدن روند
کندل بدون بدنه با سایه های کوچک = بازار آرام و خسته و بدون نوسان
کندل بدون بدنه با سایه های بزرگ = بازار پر نوسان و سردرگم و خسته و بدون روند
الگوهای تک کندلی
الف) الگوی کندل چکش و ستاره دنباله دار:
این الگو شبیه چکش است و یک سایه بلند در پایین و یک بدنه کوچک در بالا دارد (شکل۴)
شکل ۴: کندل هامر یا چکش
در الگوی چکش، بدنه در ثلث بالایی قرار دارد و در ثلث های دیگر فقط سایه داریم و این نشانه چربیدن قدرت خریداران به فروشندگان است. در بالای بدنه یک سایه کوتاه یا بدون سایه داریم. در الگوی چکش صعودی یا نزولی بودن (سبز یا قرمز بودن) کندل اهمیتی ندارد.
الگوی بعدی چکش برعکس است که چربیدن قدرت فروشندگان به خریداران را نشان می دهد (شکل ۵).
شکل۵ : کندل شهاب یا ستاره ثاقب
این کندل شهاب یا ستاره دنباله دار یا Shooting Star یا ستاره ثاقب است. بدنه در ثلث پایینی قرار دارد و در پایین بدنه سایه کوتاه یا بدون سایه داریم. صعودی یا نزولی بودن این کندل اهمیت ندارد.
چه عاملی باعث بوجود آمدن این حالت ها در شکل کندل می شود؟
در الگوی چکش برخورد قیمت به موانعی مانند خطوط حمایت، پیوت ها، شکاف ها، زون های الگوهای فیبوناچی یا نسبت های فیبوناچی باعث برگشت قیمت میشود. این برخورد در ثلث پایینی چکش اتفاق می افتد. در الگوی ستاره دنباله دار هم برخورد به خطوط حمایت یا مقاومت یا سایر خطوط مانند الگوی چکش باعث برگشت قیمت میشود.
تفسیر الگوی چکش در یک روند:
فرض کنید شاهد یک روند نزولی هستیم و قیمت در حال افت است و یک روند رو به کاهش داریم. قیمت پس از برخورد به یکی از موانعی که ذکر شد بر می گردد و کندل به شکل چکش در می آید و این یکی از نشانه های اصلی تغییر روند یا الگوی برگشتی است و احتمال اینکه قیمت از این نقطه صعود کند را برای ما بیشتر می کند. زیبایی الگوهای کندل استیک این است که حتی قبل از شروع روند صعودی احتمال آن را به ما نشان می دهند. تائید برگشت روند توسط یک کندل صعودی بعدی است (شکل ۶).
شکل ۶: الگوی چکش در انتهای یک روند نزولی
اگر الگوی چکش در انتهای یک روند صعودی ایجاد شود دیگر الگوی چکش نیست و به آن الگوی مرد آویزان می گویند و تائید برگشت روند توسط یک کندل نزولی بعدی خواهد بود (شکل ۷).
شکل ۷: الگوی مرد بر دار در انتهای یک روند صعودی
تفسیر الگوی برگشتی ستاره ثاقب یا Shooting Star در یک روند
الگوی ستاره ثاقب را در انتهای یک روند صعودی در نظر میگیریم که بعد از برخورد به یک مانع قیمت برمی گردد و کندل ستاره ثاقب ساخته می شود که بودن بدنه کندل در ثلث پایینی نشان دهنده احتمال نزول قیمت است و تائید برگشت توسط یک کندل نزولی بعدی می باشد (شکل ۸).
۸: الگوی ستاره دنباله دار در انتهای یک روند صعودی
الگوی بعدی که شباهت بسیار زیادی به الگوی ستاره ثاقب دارد الگوی چکش معکوس است که در انتهای یک روند نزولی و بعد از برخورد قیمت به یک مانع قیمت ساخته می شود و تائید برگشت توسط یک کندل صعودی بعدی می باشد (شکل ۹).
شکل ۹: الگوی چکش معکوس در انتهای یک روند نزولی
رنگ بدنه کندل در الگوی چکش معکوس و الگوی ستاره ثاقب اهمیتی ندارد. تفاوت این دو الگو این است که الگوی ستاره ثاقب حتما در انتهای یک روند صعودی ساخته می شود.
از تایم ۲۴ دقیقه این ویدئو آقای گلشاهیان روی چارت این الگوها را توضیح می دهند.
ب) الگوی کندل دوجی Doji
کندل بعدی کندل دوجی است که به معنی خستگی بازار می باشد. کندل دوجی زمانی تشکیل می شود که نقطه باز و بسته شدن قیمت در یک دوره زمانی یکی باشد. در کندل دوجی در طول دوره قیمت نوسان داشته ولی تغییری نکرده است (شکل ۱۰).
شکل ۱۰ : کندل دوجی
شکل های دیگر کندل دوجی به صورت زیر هستند (شکل ۱۱):
شکل ۱۱: شکل های دیگر کندل دوجی
همگی این اشکال چه نوسان شدید و چه نوسان ضعیف خستگی بازار را نشان می دهند.
ج) کندل قرقره یا Spinning Top:
کندل بعدی کندل های قرقره هستند. این کندل ها از اهمیت کمتری برخوردارند، دارای بدنه کوچک و سایه کوچک اند که نشان دهنده کند شدن و ضعیف شدن روند فعلی بازار می باشند (شکل ۱۲ )
شکل ۱۲: کندل قرقره یا Spinning Top
د) کندل های موج بلند یا High Wave
کندل های موج بلند هم اهمیت کمتری نسبت به بقیه دارند، این کندل ها بدنه کوچک و سایه های بلند دارند و فارغ از رنگ کندل به معنای گیج و آشفته بودن بازار هستند (شکل۱۳)
شکل ۱۳: کندل های موج بلند یا High Wave
از تایم ۳۴ دقیقه و ۲۳ ثانیه این ویدئو آقای گلشاهیان کندل دوجی، قرقره و موج بلند را روی چارت توضیح میدهند
الگوهای دو کندلی
الف) الگوی پوشا یا Engulfing Pattern
شکل ۱۴ : الگوی پوشا یا Engulfing Pattern
اولین الگو از سری الگوهای دو کندلی الگوی پوشا می باشد. احتمال برگشت در الگوی پوشا زیاد است و حتما باید بدنه کندل تشکیل شده دوم از کندل قبل از خودش بزرگتر بوده و آن را کاملا در خود جای دهد (شکل ۱۴). این الگو هم با تشکیل یک کندل صعودی بعد از الگوی پوشای صعودی یا یک کندل نزولی بعد از الگوی پوشای نزولی تائید میشود.
از تایم ۴۰ دقیقه و ۱۴ ثانیه این ویدئو آقای گلشاهیان الگوی پوشا را روی چارت توضیح میدهند.
ب) الگوی Dark Cloud Cover& Piercing Line
در الگوی بعدی از سری الگوهای دو کندلی، الگوی نزولی و الگوی صعودی با هم متفاوت ولی کاملا شبیه هم هستند این الگوها الگوی Dark Cloud Cover و الگوی Piercing Line هستند و احتمال برگشت قیمت را زیاد میکنند (شکل ۱۵).
شکل ۱۵ : الگوی Dark Cloud Cover و الگوی Piercing Line
تائید این الگو نیز کندل بعد از الگوست که در الگوی صعودی باید کندل صعودی و در الگوی نزولی باید کندل نزولی داشته باشیم.
از تایم ۴۴ دقیقه و ۴۸ ثانیه این ویدئو آقای گلشاهیان الگوی Dark Cloud Cover و الگوی Piercing Line را روی چارت توضیح می دهند.
الگوهای سه کندلی
الف) الگوی ستاره صبحگاهی و عصرگاهی Morning and Evening Star
اولین الگو از الگوهای سه کندلی الگوی ستاره صبحگاهی یا Morning Star است که در انتهای یک روند نزولی تشکیل می شود. الگوی بعدی الگوی ستاره عصرگاهی Evening Star است که در انتهای یک روند صعودی تشکیل می شود و دقیقا عکس الگوی ستاره صبحگاهی است (شکل ۱۶).
شکل ۱۶: الگوی ستاره صبحگاهی یا Morning Star و الگوی ستاره عصرگاهی یا Evening Star
در هر دو الگو صعودی یا نزولی بودن کندل قرقره مهم نیست.
از تایم ۵۰ دقیقه و ۳ ثانیه این ویدئو آقای گلشاهیان الگوی ستاره صبحگاهی یا Morning Star و الگوی ستاره عصرگاهی Evening Star را روی چارت توضیح می دهند.
ب) الگوی سه سرباز سفید یا ۳White Soldiers و الگوی سه کلاغ سیاه یا ۳Black Crows
شکل ۱۷ : الگوی سه سرباز سفید یا ۳White Soldiers و الگوی سه کلاغ سیاه یا ۳Black Crows
الگوهای آخر از سری الگوهای سه کندلی برای روند نزولی و روند صعودی دارای اسامی متفاوت ولی ظاهر و ویژگی های یکسان هستند. الگویی که در انتهای یک روند نزولی می آید.
الگوی سه سرباز سفید یا ۳White Soldiers و الگویی که در انتهای یک روند صعودی می آید الگوی سه کلاغ سیاه یا ۳Black Crows می باشند (شکل ۱۷).
از تایم ۵۴ دقیقه و ۵۴ ثانیه این ویدئو آقای گلشاهیان الگوی سه سرباز سفید یا ۳White Soldiers و الگوی سه کلاغ سیاه یا ۳Black Crows را روی چارت توضیح می دهند. انتهای هفته فرصت مناسبی برای بررسی کندل های روزانه و هفتگی و مشخص کردن تحلیل برای هفته آینده است.
وجود کندل های با بدنه کوچک و سایه بلند (High Wave) نشان دهنده کاهش مومنتوم روند است.
استفاده از اندیکاتورها و دقت به مناطق اشباع آنها می تواند در گرفتن پوزیشن ها به ما کمک شایانی بکند.
الگوهایی که تا اینجا معرفی شدند الگوهای اصلی کندل استیک بودند و برای شناخت الگوهای فرعی می توانیم به کتاب الگوهای شمعی ژاپنی اثر استیو نیسون مراجعه کنیم.
ساده کردن کندل ها برای درک بهتر
برای درک بهتر الگوهای دو کندلی و سه کندلی آنها را ساده می کنیم، برای ساده کردن، بالاترین «های»، پایینترین «لو»، قیمت باز شدن کندل اول و قیمت بسته شدن کندل آخر را در نظر میگیریم.
مثال: الگوی Engulfing را ساده می کنیم (شکل ۱۸):
شکل ۱۸ : ساده سازی الگوی پوشا
به سادگی الگوی Engulfing به الگوی چکش تبدیل می شود و الگوی Engulfing نزولی هم بعد از ساده سازی الگوی تک کندلی شهاب خواهد بود.
مثال: ساده کردن الگوی Piercing Line (شکل ۱۹):
شکل ۱۹: ساده کردن الگوی Piercing Line
الگوی Piercing Line به الگوی چکش تبدیل می شود و الگوی پوشش ابر سیاه هم بعد از ساده سازی الگوی تک کندلی شهاب خواهد بود.
مثال: ساده کردن الگوی ستاره صبحگاهی (شکل ۲۰):
شکل ۲۰: ساده کردن الگوی ستاره صبحگاهی
الگوی ستاره صبحگاهی به الگوی چکش تبدیل می شود و الگوی ستاره عصرگاهی هم بعد از ساده سازی الگوی تک کندلی شهاب خواهد بود.
تائیدیه های الگوهای کندل استیک
الگوهای کندل استیک نباید به تنهایی برای گرفتن سیگنال مورد استفاده قرار گیرند و برای گرفتن پوزیشن نیاز به تائیدیه های دیگری دارند. موارد زیر به عنوان تائیدیه الگوی کندل استیک مورد استفاده قرار می گیرند:
- خطوط حمایت و مقاومت
- الگوهای قیمت، سر و شانه، دو قله یا دو دره، پرچم، …
- خطوط روند
- الگوهای فیبوناچی
- اندیکاتورها Moving Average
- اسیلاتورها (نوسان سنج ها) MACD , RSI , Stochastic واگرایی و اشباع خرید و فروش
- امواج الیوت
هر چه تایم فریم بالاتر باشد نوسانات کمتر و الگوها دقیقتر هستند. الگوها معمولا در تایم فریم های بالاتر از یک ساعت بهتر عمل میکنند.
نکته آخر اینکه همیشه صبر کنید تا کندل ها بسته شوند و الگوها کامل شوند.
همچنین می توانید برای یادگیری بیشتر در مورد کندل استیک ها آموزش ویدئویی کندل شناسی توسط علی بهاری را مشاهده کنید.
در فصل بعدی فصل ۱۲: الگوهای قیمت – قسمت اول آموزش داده خواهد شد که یکی از پرکاربردترین آموزش های تحلیل تکنیکال می باشد.
